„Import i swobodny przepływ suplementów diety w Unii Europejskiej - aspekty prawne i podatkowe" to temat konferencji organizowanej przez Krajową Radę Suplementów i Odżywek 23 września 2008 r. 

Spotkanie otworzyła prezes Krajowej Rady Suplementów i Odżywek Katarzyna Wójcicka.  W pierwszej sesji były prezentowane dwa wykłady. Jeden z nich: „Swobody przepływ towarów w Unii Europejskiej w kontekście obrotu suplementami diety: nowe i planowe uregulowania" przedstawiła mec. Monika Zboralska z KRSiO.

 Swobodny przepływ towarów

W Unii Europejskiej swobodny przepływ towarów, w tym również suplementów diety zapewniają regulacje Traktatowe oraz przyjęta na poziomie Wspólnoty harmonizacja norm i przepisów technicznych a także z jednolitych procedur oceny zgodności wyrobów. Zgodnie z tymi przepisami jest wyraźny zakaz stosowania w handlu ograniczeń ilościowych oraz wszelkich środków wywierających podobny skutek. Ostatnie z wymienionych pojęć należy oceniać zgodnie z wyrokiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (w sp.8/74, Dassonville)[1], gdzie środkiem o podobnym skutku do ograniczeń ilościowych w rozumieniu art. 28 TWE, jest każda regulacja handlowa państw członkowskich, która może stworzyć bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiste lub potencjalne, przeszkody w handlu wewnątrz Wspólnoty. Do stwierdzenia, że w danym przypadku mamy do czynienia ze środkami  ograniczającymi swobodny przepływ towarów, w tym również i suplementów diety nie jest konieczne udowodnienie, że w ich następstwie nastąpił spadek wymiany towarów. Wystarczy tylko uprawdopodobnienie, że dana regulacja krajowa może wywołać taki skutek.

 Zasada wzajemnego uznawania prawa

W ten sposób orzecznictwo ETS wypracowało jedną z podstawowych zasad prawa żywnościowego - zasadę wzajemnego uznawania. Oznacza to, że wszystkie towary również i suplementy diety, które są zgodnie z prawem produkowane w jednym państwie członkowskim i tam też sprzedawane, zasadniczo mogą być wwożone i sprzedawane we wszystkich pozostałych państwach członkowskich, o ile w pojedynczych przypadkach nie stoją na przeszkodzie istotniejsze interesy ogółu (np. ochrona zdrowia i życia ludzi, zwierząt lub ochrona roślin - art. 30 TWE)[2]. Komisja Europejska w specjalnym komunikacie uszczegółowiła tą zasadę wzajemnego uznawania prawa stwierdzając, iż zakaz importu towaru legalnie wyprodukowanego w innym kraju UE może być wprowadzony tylko wtedy, gdy udowodni się, że:

• jest to konieczne ze względu na ochronę zdrowia publicznego, prawa konsumentów, rzetelności handlowej lub ochronę środowiska;
• zakaz nie jest przesadnie surowy w odniesieniu do celu, jakiemu ma służyć;
• zakaz jest środkiem najmniej zakłócającym swobodę obrotu ze wszystkich możliwych[3]

Uzupełnieniem tego katalogu są poszczególne procedury znajduje się w regulacjach odnoszących się do niektórych rodzajów żywności np. dyrektywa 2002/46 w sprawie suplementów diety.

Zasada ostrożności

Drugą podstawową zasadą prawa żywnościowego jest zasada ostrożności. Zasada ta przewiduje, że rozwiązywanie pojawiających się problemów powinno następować po „bezpiecznej stronie", tj. odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie. Istnieje, zatem możliwość podjęcia przez poszczególne państwa działań ograniczających swobodny przepływ towarów, jeśli brak całkowitej pewności (niewystarczające, niedostateczne badania naukowe) wiąże się z prawdopodobieństwem powstania rzeczywistej szkody dla zdrowia publicznego.

Trzeba zaznaczyć, że odwołanie się do zasady ostrożności niekoniecznie oznacza stosowanie instrumentów prawnych takich jak np. ograniczenia i zakazy przywozowa, wywozowe lub tranzytowe. Istnieje cały szereg działań takich jak np. decyzja o finansowaniu programu badawczego, decyzja o poinformowaniu społeczeństwa o możliwych działaniach niepożądanych produktów, które też mieszczą się w ramach stosowania zasady ostrożności[4].

Normy i przepisy techniczne

Oprócz wspomnianych zasad ograniczeniem w handlu wspólnotowym mogą być normy i przepisy techniczne a także procedury oceny zgodności wyrobów. Komisja Europejska uważa, że istotnym sposobem wprowadzenia pełnej swobody przepływu towarów, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumenta, jest zmiana podejścia do harmonizacji technicznej i normalizacji. W związku z tym opracowała nowe rozporządzenie ustanawiające procedury dotyczące stosowania niektórych krajowych przepisów technicznych do produktów wprowadzanych legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim[5]. Rozporządzenie to zacznie obowiązywać 13 maja 2009 r.

Celem niniejszego rozporządzenia jest poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego dzięki usprawnieniu swobodnego przepływu towarów. Rozporządzenie ustanawia zasady i procedury, które mają być przestrzegane przez właściwe organy państwa członkowskiego przy podejmowaniu decyzji, która utrudniałaby swobodny przepływ produktów wprowadzonych legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim i podlegającej postanowieniom art. 28 TWE. Chodzi tu o decyzje administracyjne skierowane do podmiotów gospodarczych. Decyzje te są podejmowane na podstawie istniejących w danym państwie przepisów technicznych. Zakres wydawanych decyzji a tym samym zakres omawianego rozporządzenia obejmuje wszystkie produkty, w tym również produkty rolne i rybołówstwa, wprowadzane legalnie do obrotu na terenie Wspólnoty w innym państwie członkowskim. Rozporządzenie dotyczy sytuacji, gdy decyzja administracyjna będzie miała jeden z poniżej przedstawionych bezpośrednich lub pośrednich skutków:

• zakaz wprowadzania do obrotu produktu lub rodzaju produktu;
• modyfikacja lub przeprowadzenie dodatkowych badań tego produktu lub rodzaju produktu, zanim będzie on mógł zostać wprowadzony do obrotu lub utrzymany na rynku;
• wycofanie tego produktu lub rodzaju produktu z rynku.

Natomiast mawiane rozporządzenie nr 764/2008 nie będzie miało zastosowania do decyzji o charakterze sądowym podejmowanych przez sądy lub trybunały krajowe oraz do decyzji sądowych podejmowanych przez organy ścigania w trakcie dochodzenia lub postępowania sądowego w związku z przestępstwem.

W związku z tym, że nowe regulacje dotyczą przepisów technicznych warto przytoczyć jego definicję. Przepisem technicznym jest każdy dowolny przepis ustawy, rozporządzenia lub inny przepis administracyjny państwa członkowskiego:

a) który nie podlega harmonizacji na poziomie wspólnotowym;

b) który zakazuje wprowadzania do obrotu produktu lub rodzaju produktu na terytorium tego państwa członkowskiego lub z którym zgodność jest obowiązkowa, w przypadku gdy produkt lub rodzaj produktu jest wprowadzany do obrotu na terytorium tego państwa członkowskiego,

oraz który określa jedną z poniższych kwestii:

(i) wymagane cechy danego produktu lub rodzaju produktu, takie jak poziom jakości, właściwości użytkowe lub bezpieczeństwo lub rozmiar, w tym wymagania mające zastosowanie do produktu lub rodzaju produktu dotyczące nazwy, pod jaką jest sprzedawany, terminologii, symboli, badań i metod badania, opakowania, oznakowania lub etykietowania;

lub

(ii) inne wymagania dotyczące produktu lub rodzaju produktu służące ochronie konsumentów lub środowiska i wpływające na cykl życia produktu po wprowadzeniu go do obrotu, takie jak warunki użytkowania, recykling, ponowne użycie lub usuwanie, w przypadku gdy takie warunki mogą mieć istotny wpływ na skład, charakter produktu lub wprowadzenie produktu do obrotu lub rodzaj produktu.

Każda decyzja, do której zastosowanie ma niniejsze rozporządzenie, powinna zawierać oprócz określenia podmiotu, do którego jest skierowana, uzasadnienie, techniczne lub naukowe dowody oraz informować o dostępnych środkach odwoławczych, po to aby podmiot gospodarczy mógł wnieść sprawę przed właściwy krajowy sąd lub trybunał. Należy również informować podmiot gospodarczy o dostępności mechanizmów niesądowych - takich jak system SOLVIT - służących rozwiązywaniu problemów, po to by unikać braku pewności prawnej oraz kosztów sądowych.

Kolejny wykład w tej części Konferencji poprowadziła Barbara Szkoda z Granicznej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Tematem były: Regulacje dotyczące granicznej kontroli sanitarnej środków spożywczych sprowadzanych do Polski ze szczególnym uwzględnieniem suplementów diety i składników stosowanych do ich produkcji. Pozycja Granicznej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w strukturze PIS.

Urzędowa Kontrola Żywności

System urzędowej kontroli żywności jak i suplementów diety opiera się na działaniu dwu podstawowych systemach kontroli: systemie kontroli wewnętrznej, prowadzonym w zakładzie, a więc zależnym od producenta oraz na kontroli zewnętrznej, niezależnej od producenta, sprawowanej przez wyspecjalizowane agendy rządowe.

System kontroli wewnętrznej opiera się na zasadach Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP), Dobrej Praktyki Rolnej (GAP), Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (GLP), systemie zapewnienia jakości (TQM)[6] oraz systemach zarządzania jakością zgodnie z normami z ISO serii 9000 a także na Analizie Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli (HACCP).

Kontrola zewnętrzna zależy administracyjnych struktur w poszczególnych krajach. Ustanawiając ten system państwa członkowskie kierują się zasadami zawartymi w rozporządzeniu nr 178/2002 dotyczącego ogólnych zasady prawa żywnościowego[7]. Art. 17 ust. 2 ww. rozporządzenia stanowi, iż państwa członkowskie wprowadzają w życie prawo żywnościowe oraz monitorują i kontrolują przestrzeganie przez podmioty działające na rynku spożywczym odpowiednich wymogów prawa żywnościowego na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Rozporządzenie ustanawia również zasady dotyczące środków i kar mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów prawa żywnościowego, które powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Uzupełnieniem tych zasad jest rozporządzenie nr 882/2004 w sprawie urzędowych kontroli przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym[8]. Zgodnie z tym rozporządzeniem urzędowe kontrole żywności, w tym również suplementów diety powinny odbywają się na podstawie udokumentowanych procedur zapewniających jednolitość oraz wysoką jakość. Laboratoria zaangażowane w analizę urzędowych próbek żywności powinny pracować zgodnie z procedurami międzynarodowymi, czyli stosować metody analizy, które zostały zatwierdzone w możliwie najszerszym zakresie. Unifikacji tych metod służą wspólnotowe i krajowe laboratoria referencyjne.

Nadzór i kontrola żywności - Państwowa Inspekcja Sanitarna

Nadzór nad suplementami diety ze względu na ich bezpieczeństwo dla zdrowia ludzi prowadzi Państwowa Inspekcja Sanitarna[9]. Zadania Inspekcji związane są ze zdrowiem publicznym, a polegają m.in. na kontroli warunków zdrowotnych żywności i żywienia.

Kompetencje Państwowej Inspekcji Sanitarnej w kwestii suplementów diety wynikają również z ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia[10]. Zgodnie z tymi przepisami organom urzędowej kontroli żywności przysługuje prawo do:

• wstępu do pomieszczeń o każdej porze,
• badania procesów technologicznych i recepturowych,
• przeglądania ksiąg i innych dokumentów kontrolowanego zakładu, jeżeli jest to niezbędne ze względu na cel przeprowadzonej kontroli,
• podejmowania innych czynności niezbędnych do wyjaśnienia sprawy, zgodnie z zakresem uprawnień w ramach urzędowej kontroli.

Tryb postępowania pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej podczas urzędowej kontroli określa procedura kontroli PK/HŻ/01 z dnia 28 października 2006 r.

Graniczna kontrola sanitarna

Ważnym elementem urzędowej kontroli suplementów diety jest graniczna kontrola sanitarna. Dotyczy ona żywności wprowadzonej na obszar Wspólnoty z państw trzecich niebędących członkami Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Graniczna kontrola sanitarna przeprowadzana jest zgodnie art. 79-84 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, z art. 15-24 rozporządzenia nr 882/2004 w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz zgodnie z art. 2 - 6 rozporządzenia nr 339/93 w sprawie kontroli zgodności z przepisami w sprawie bezpieczeństwa produktów przywożonych z państw trzecich[11]. Odbywa się ona w wyznaczonych do wprowadzania żywności przejściach granicznych, gdzie funkcjonują graniczne punkty kontroli sanitarnej lub w innych odpowiednich do tego celu miejscach np. w składach celnych, miejscach docelowego przeznaczenia towarów.

Graniczna kontrola sanitarna żywności jest procesem wieloetapowym i składa się z:

• przeglądu i oceny dokumentacji (karnet TIR lub CMR, specyfikacje, faktury, świadectwa właściwego organu lub deklaracje producenta potwierdzające zgodność towaru z wymaganiami zdrowotnymi);
• oceny warunków transportu (stan sanitarny środka transportu a w przypadku produktów łatwo psujących się temperatura);
• oględzin i oceny partii towaru (nazwa, wielkość partii, kraj pochodzenia, nazwa producenta i importera, miejsce docelowego przeznaczenia);
• oceny zgodności z wymaganiami zdrowotnymi towaru;
• pobrania próbek do badań laboratoryjnych.

Jeśli suplement diety spełnia wymagania obowiązujących przepisów prawnych Państwowy Graniczny wydaje świadectwo jakości zdrowotnej w trzech egzemplarzach. Jeśli ocena negatywna wydaje decyzję zakazującą wprowadzenia partii towaru do obrotu w UE, nakazując wywóz kwestionowanej partii do nadawcy lub jej zniszczenia na koszt przedsiębiorcy. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie współpracy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z organami celnymi w zakresie granicznych kontroli sanitarnych[12] o wynikach kontroli graniczny inspektor sanitarny zawiadamia właściwy organ celny, przesyłając temu organowi kopie ww. świadectw. Współpraca organów Inspekcji Sanitarnej z organami celnymi obejmuje również: uzgadnianie postępowania dotyczącego podejmowania tymczasowych środków ochronnych w nagłych przypadkach, wzajemne udzielanie pomocy w zakresie prawidłowej identyfikacji towarów, a także informowanie o nieprawidłowościach stwierdzonych w związku z kontrolą celną lub graniczną kontrolą sanitarną oraz wymianę informacji i dokumentów odnoszących się do towarów objętych granicznymi kontrolami sanitarnymi.

W drugiej sesji konferencja rozpoczęła się od prawa podatkowego. Doradca podatkowy Dariusz Sobczyk wyjaśniał słuchaczom: Jak ustalić stawkę VAT dla suplementów diety ?

Podatek VAT a Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług

Ustawa o podatku VAT[13] nie posługuje się pojęciem suplement diety. Używa zaś terminu towar. W świetle ustawy towary to rzeczy ruchome będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT. Przypomnijmy, że podstawowa stawka VAT to 22 proc. Niższa stawka albo zwolnienie przysługuje tylko na określone usługi bądź towary, które można zidentyfikować, sięgając do klasyfikacji statystycznych. Zatem wysokość podatku VAT zależy od prawidłowej klasyfikacji towaru.

Do celów podatku od towarów i usług stosuje się Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług (PKWiU)[14]. W przypadku wątpliwości, co właściwej stawki VAT w pierwszym rzędzie należy ustalić symbol PKWiU. Zaliczenie danego produktu do odpowiedniej grupy klasyfikacji jest obowiązkiem producenta suplementów diety. Wynika to z faktu, że to właśnie producent posiada wszystkie informacje niezbędne do kwalifikacji tj. informacje dotyczące rodzaju użytego surowca, technologii wytwarzania, konstrukcji oraz przeznaczenia wyrobu. W przypadku trudności producent może zwrócić się o pomoc do Ośrodka Interpretacji Standardów Kwalifikacji Urzędu Statystycznego w Łodzi (ul. Suwalska 29, 93-176 Łódź). Wniosek o opinię statystyczną składamy zachowując zwykłą formę pisemną. Nie znajdziemy urzędowego formularza takiego wniosku. W praktyce wniosek jest to opis produktu, w tym rodzaj użytego surowca, informacja o technologii produkcji lub metodzie wytwarzania oraz przeznaczeniu danego produktu. Możemy go złożyć w urzędzie, przesłać pocztą, e-mailem (http://www.rp.pl/artykul/KlasyfikacjeUSLDZ@stat.gov.pl) albo faksem (042 683 90 10). Wskazane jest podanie danych producenta, ponieważ urząd wysyła wezwanie do uiszczenia opłaty. Opłata wynosi 50 zł plus VAT za jedną pozycję klasyfikacyjną, a w skomplikowanych przypadkach 300 zł plus VAT. Procedura jest następująca: urząd opracowuje odpowiedź, potem ustala, ile trzeba za nią zapłacić i wysyła producentowi, który zadał pytanie tzw. notę informacyjną (pocztą, faksem lub e-mailem). Po wpłacie urząd przekazuje opinię (listem poleconym) razem z fakturą.

Czas oczekiwania na opinię wynosi około miesiąca a w sprawach skomplikowanych, wymagających konsultacji do 60 dni. Okres ten liczymy od daty wpływu wniosku do Urzędu Statystycznego w Łodzi. Jeśli przedsiębiorca nie zgadza się z opinią, może złożyć wniosek o jej zmianę lub uzupełnienie opinii. Adres: Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów Głównego Urzędu Statystycznego (bezpośrednio lub za pośrednictwem Ośrodka Standardów Klasyfikacyjnych Urzędu Statystycznego w Łodzi).

Opinia statystyczna

Interpretacje urzędu statystycznego nie są wiążące. Opinia statystyczna nie jest decyzją administracyjną, a jedynie ma pomóc przedsiębiorcy, który ma trudności w samodzielnym ustaleniu właściwej klasyfikacji. W opinii sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego zawartej w postanowieniu z 20 listopada 2006 r. (sygn. akt II FPS 3/06) opinia statystyczna stanowi wyłącznie akt wiedzy organu statystyki publicznej dokonującego specyficznej „subsumcji" indywidualnego stanu faktycznego pod przepis prawny wynikający z PKWiU. NSA podkreślił, że interpretacje statystyczne nie powodują żadnych bezpośrednich obowiązków dla przedsiębiorców i organów podatkowych. Mają tylko pośredni wpływ na rozstrzygnięcia podatkowe. Jak czytamy w ww. postanowieniu NSA: „opinie klasyfikacyjne organów statystyki publicznej, zawierające interpretacje standardów i nomenklatur statystycznych, nie są formalnie wiążące ani dla organów podatkowych, ani dla podatników. Ponieważ nie są źródłem prawa, prawem czy też aktem administracyjnym tworzącym określone prawa lub obowiązki podatkowe dla ich adresatów, stanowią jedynie dowód w postępowaniu podatkowym, mającym na celu (ewentualne) ustalenie bądź określenie wysokości zobowiązania podatkowego w należnej, zgodnej z prawem wysokości, i jak każdy dowód podlegają swobodnej ocenie organu podatkowego".

Dowód w postępowaniu podatkowym

Opinia statystyczna stanowi dowód w postępowaniu dotyczącym ewentualnego wymiaru podatku od towarów i usług i podobnie jak każdy inny dowód - w myśl art. 180 i 181 ordynacji podatkowej - podlega zasadzie swobodnej oceny dowodów. W wyroku z 10 maja 2006 r. NSA (sygn. akt I FSK 882/05) zauważył, że „Dowód w postaci opinii Urzędu statystycznego, na której oparły swoje rozstrzygnięcia organy skarbowe, nie może być uznany za dowód pełnowartościowy, gdyż przy wykonywaniu powyższej opinii organ statystyczny nie dysponował pełnią wiedzy o klasyfikowanej czynności, w tym o okolicznościach podnoszonych przez podatnika, istotnych z jego punktu widzenia". W związku z tym opinia taka winna, zatem zawierać nie tylko informacje przyporządkowujące określony wyrób do właściwego grupowania klasyfikacji statystycznej, ale i uzasadnienie takiego przyporządkowania. W praktyce stosowania prawa przyjęto, że organ podatkowy nie może odrzucić dowodu w postaci opinii statystycznej jako dowodu niewiarygodnego bez uzyskania nowej opinii.

Chociaż opinie statystyczne nie chronią podatnika tak jak interpretacje wydawane na podstawie ordynacji podatkowej jest możliwe, aby przedsiębiorca, który ma zaległość podatkową wskutek błędnej opinii urzędu statystycznego wystąpił o odszkodowanie. Tak wynika z art. 417 par. 1 Kodeksu cywilnego, który mówi, że „za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa".

Mec. Tomasz Krawczyk przedstawił: Znaczenie prawa wspólnotowego i międzynarodowego dla procedur importowych.

Zasady wolnego handlu

Międzynarodowe zasady wolnego handlu obejmującego również żywność zostały sformułowane w porozumieniu GATT i przez ostanie 60 lat kształtowały rozwój handlu międzynarodowego. W ramach GATT odbyło się osiem rund negocjacji, które przyniosły porozumienia umożliwiające znaczne obniżenie stawek celnych oraz zmniejszania protekcjonizmu rynków krajowych. Doprowadzono także do zawarcia porozumień sektorowych: „Porozumienie w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych" (SPS) i „Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu"(TBT)[15]. Pierwsze z nich daje poszczególnym państwom - członkom WTO prawo do stosowania krajowych środków kontroli sanitarnej w celu ochrony zdrowia człowieka. Jednak środki te mogą być stosowanej jedynie w niezbędnym zakresie i opierać się na dowodach naukowych. W przypadku, gdy odpowiednie dowody naukowe są niewystarczające, członek WTO może tylko tymczasowo przyjąć środki sanitarne lub fitosanitarne na podstawie dostępnych informacji łącznie z tymi, jakie pochodzą z międzynarodowych organizacji jak również na podstawie środków sanitarnych lub fitosanitarnych stosowanych przez innych członków WTO. Powyższe środki powinny być utrzymane tak długo, jak długo dane naukowe są niedokładne lub nierozstrzygające a zagrożenie jest uznawane za wysokie. Jednakże w świetle nowych badań naukowych, ustaleń, czy odkryć środki te mogą wymagać zmodyfikowania lub zniesienia w określonym terminie. Zatem zastosowane środki sanitarne lub fitosanitarne powinny być podane regularnemu monitoringowi naukowemu, tak, aby można był dokonać ich ponownej oceny w świetle nowych badań. Ważną sprawą jest podkreślenie faktu, iż ten tymczasowy charakter nie jest powiązany z limitem czasowym, lecz z rozwojem wiedzy naukowej[16].

Natomiast Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu (TBT) miało na celu zapewnienie m.in., aby przepisy techniczne i normy oraz procedury oceny zgodności z tymi przepisami nie tworzyły dodatkowych przeszkód w wymianie handlowej. Ponadto w ramach porozumienia TBT uzgodniono stanowisko w sprawie zasad harmonizacji przepisów technicznych poprzez tworzenie norm międzynarodowych. Przyjęto, iż w sytuacji, gdy dana norma międzynarodowa (obowiązująca sygnatariuszy porozumienia) nie istnieje lub, gdy treść proponowanego przepisu technicznego nie jest zgodna z istniejącą normą, członkowie tej organizacji są zobligowani do informowania o zamiarze wprowadzenia takiego przepisu pozostałych członków, tak, aby inne kraje mogły się do tej zmiany odpowiednio szybko przygotować[17].

Produkty przywożone z państw trzecich

W związku ze zniesieniem kontroli na wewnętrznych granicach Wspólnoty państwa członkowskie powinny, przy sprawowaniu kontroli nad zewnętrznymi granicami, działać zgodnie ze szczegółowymi zasadami w celu uniknięcia jakichkolwiek zakłóceń mogących niekorzystnie wpłynąć na bezpieczeństwo i zdrowie. Zasady te zostały określone w rozporządzeniu nr 339/93 w sprawie kontroli zgodności z przepisami w sprawie bezpieczeństwa produktów przywożonych z państw trzecich[18].

Zgodnie z art. 2 ww. rozporządzenia w przypadku stwierdzenia przez organy celne, że:

• produkt lub grupa produktów wykazują niektóre cechy nasuwające poważne wątpliwości co do istnienia poważnego i bezpośredniego ryzyka dla zdrowia i bezpieczeństwa w przypadku użycia danego towaru w normalnych i przewidywalnych warunkach, i/lub
• produktowi lub grupie produktów nie towarzyszy dokumentacja lub oznakowanie zgodne ze wspólnotowymi lub krajowymi przepisami bezpieczeństwa obowiązującymi w państwie członkowskim, w którym dopuszczenie do swobodnego obrotu nastąpi,

organy te zawieszą dopuszczenie danego produktu lub grupy produktów do swobodnego obrotu i niezwłocznie zawiadomią organy krajowe odpowiedzialne za kontrolowanie rynku.

Interwencja organów celnych

Jeżeli po interwencji organy krajowe odpowiedzialne za kontrolowanie rynku stwierdzą, że dany produkt nie stanowi poważnego i bezpośredniego ryzyka dla zdrowia i bezpieczeństwa, produkt ten nie może być uważany za niezgodny z przepisami wspólnotowymi lub krajowymi. Zatem powinien być dopuszczany do obrotu, pod warunkiem że wszystkie inne wymogi i formalności zostały spełnione. Warto wspomnieć, że powyższe rozwiązanie ma również zastosowanie do sytuacji, w której organy celne w ciągu trzech dni roboczych od zatrzymania produktu nie zostaną powiadomione o żadnych działaniach, ani środkach zapobiegawczych, podjętych przez organy krajowe odpowiedzialne za kontrolowanie rynku.

Jeśli jednak organ celny w trakcie kontroli stwierdzi niezgodności towaru, o których mowa ww. art. 2 rozporządzenia nr 339/93, jest on zobowiązany niezwłocznie powiadomić właściwego państwowego granicznego inspektora sanitarnego lub państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Procedura ta wynika z rozporządzenia w sprawie współpracy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z organami celnymi w zakresie granicznych kontroli sanitarnych[19].

Opisane powyżej kontrole organów celnych i sanitarnych powinny odbywać się zgodnie z zobowiązaniami nałożonymi na Wspólnotę przez GATT w celu prowadzenia handlu na niedyskryminacyjnych podstawach. Zgodnie z przyjętymi Porozumieniami w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych (SPS) i Porozumieniem w sprawie barier technicznych w handlu (TBT) kontrole nie powinny być stosowane jako środki tworzące przeszkody w handlu międzynarodowym.

Dr nauk prawnych Iwona Wrześniewska-Wal, Adiunkt w Zakładzie Ekonomiki, Prawa i Zarządzania Szkoły Zdrowia Publicznego w Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie.

[1]ETS z 11 lipca 1974 r.  Sprawa 8\74 Prokurator Królewski v. Benoit i Gustave Dassonville. Szerzej na ten temat Wł. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A. Wyrozumska „Prawo Wspólnot Europejskich - orzecznictwo" Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2001r., s.458-461.

[2] F. Emmert, M. Morawiecki „Prawo Europejskie" Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 2002r. s.292.

[3]  Zob. S. Tyszkiewicz „Harmonizacja przepisów prawa żywnościowego w ramach Unii Europejskiej i jej znaczenie dla krajowego obrotu żywnością" Partnerstwo uczestników rynku artykułów żywnościowych w warunkach nasilającej się konkurencji - materiały konferencyjne Warszawa 9 listopada 1999r. Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji 1999r. s. 31 oraz E. Nitecka, M. Obiedziński „Prawo Żywnościowe Unii Europejskiej", Warszawa 2000r s. 13-14, Fundacja programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA).

[4] Komisja Kodeksu Żywnościowego, Komitet Kodeksu ds. Zasad Ogólnych (sesja piętnasta, Paryż, Francja, 10-14 kwietnia 2000 r.) Komunikat Komisji Europejskiej w sprawie zasady ostrożności, tłumaczenie M. Molski, L. Szponar opublikowane w Żywność, Żywienie, Prawo a Zdrowie, Warszawa 2000, nr 4, s.379, Instytut Żywności i Żywienia

[5] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 764/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające procedury dotyczące stosowania niektórych krajowych przepisów technicznych do produktów wprowadzonych legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim oraz uchylające decyzję nr 3052/95/WE

[6] TQM - system zapewnienia jakości pod którym rozumie się specjalistyczne uznane przez UE standardy postępowań, procesów technologicznych i zasad działania.

[7] Rozporządzenie nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 1 lutego 2002 r.).

[8] Rozporządzenie nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (Dz. Urz. WE z 2004 r., L 165, s. 1).

[9] Ustawa z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t. j. Dz. U. z 2002 r., nr 37, poz. 329).

[10] Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. nr 171, poz. 1225).

[11] Rozporządzenie Rady nr 339/93 z dnia 8 lutego 1993 r. w sprawie kontroli zgodności z przepisami w sprawie bezpieczeństwa produktów przywożonych z państw trzecich (Dz. Urz. WE L40 z 17.02.1993, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 12, str. 3),

[12] Rozporządzenie z dnia 18 lutego 2008 r. w sprawie współpracy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z organami celnymi w zakresie granicznych kontroli sanitarnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 37, poz. 213).

[13] Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zm.)

[14] Od 1 maja 2004r. obowiązuje nowe rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 2004r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. Nr 89, poz. 844 z późn. zm.). Jednak do 31 grudnia 2008 r. dla celów podatku VAT należy stosować PKWiU zgodna z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 marca 1997r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. Nr 42, poz. 264 z późn. zm. ).

[15] Weszły one w życie 1 stycznia 1995 roku wraz z ustanowieniem Światowej Organizacji Handlu, której Polska jest członkiem

[16] Komisja Kodeksu Żywnościowego, Komitet Kodeksu ds. Zasad Ogólnych (sesja piętnasta, Paryż, Francja, 10-14 kwietnia 2000 r.) Komunikat Komisji Europejskiej w sprawie zasady ostrożności, tłumaczenie M. Molski, L. Szponar opublikowane w Żywność, Żywienie, Prawo a Zdrowie, Warszawa 2000, nr 4, s.374, Instytut Żywności i Żywienia

[17] K. Ptaszyńska: Eliminacja pozataryfowych barier technicznych w wymianie międzynarodowej, opracowanie Polskiego Centrum Akredytacji, Warszawa, lipiec 2004 r.

[18] Rozporządzenie Rady nr 339/93 z dnia 8 lutego 1993 r. w sprawie kontroli zgodności z przepisami w sprawie bezpieczeństwa produktów przywożonych z państw trzecich (Dz. Urz. WE L40 z 17.02.1993, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 12, str. 3),

[19] Rozporządzenie z dnia 18 lutego 2008 r. w sprawie współpracy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z organami celnymi w zakresie granicznych kontroli sanitarnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 37, poz. 213).