Dyrektor Zarządzający KRSiO w zarządzie EHPM- Dyrektor Kinga Wójcicka-Świderska w Zarządzie EHPM ...Czytaj dalej
Miło nam poinformować, że mamy nowego członka wspi- Natur Produkt Zdrovit Sp. z o. o. ...Czytaj dalej
serwis specjalny zakładka POLSKA/OPINIE/EUROPA- W serwisie specjalnym ...Czytaj dalej
Nowe regulacje prawe w obszarze znakowania. Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne.
Spożywanie niektórych produktów spożywczych rzeczywiście może przyczyniać się do bardziej zbilansowanej diety, a tym samym do prewencji niektórych chorób takich jak choroba niedokrwienna serca, cukrzyca typu II czy choroby nowotworowe. Niemniej łatwo w tej dziedzinie o nadużycia. Konieczność zapobiegania takim sytuacjom zmusiła Komisję do wydania rozporządzenia nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczącego informacji o wartościach odżywczych i właściwościach zdrowotnych środków spożywczych tzw. nutrition and health claims[1].
Znakowanie żywności
Podstawowe wymagania dotyczące znakowania żywności znajdują się w dyrektywie nr 2000/13[2]. Zgodnie z podaną tam definicją znakowaniem są wszelkie wyrazy, dane szczegółowe, znaki towarowe, nazwy marek, ilustracje lub symbole odnoszące się do środków spożywczych i umieszczone na każdym opakowaniu, dokumencie, uwadze, etykiecie, obwódce lub pierścieniu towarzyszącym lub odnoszącym się do środka spożywczego.
W omawianej dyrektywie znakowanie opiera się na zasadzie znakowania funkcjonalnego, co oznacza, że konsument otrzymuje niezbędne informacje dotyczące składu produktu, jego producenta oraz metod przechowywania oraz przygotowywania, w zakresie koniecznym dla zapewnienia bezpieczeństwa konsumenta oraz uczciwej konkurencji. Zgodnie z prawem unijnym za punkt odniesienia przyjmuje się tzw. „przeciętnego konsumenta", który jest odpowiednio poinformowany oraz spostrzegawczy i ostrożny, z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych i językowych. Przepisy te umożliwiają również ochronę konsumentów, których cechy czynią ich szczególnie podatnymi na oświadczenia wprowadzające w błąd, w tym również dzieci.
Tym samym zabrania się reklamy wprowadzającej w błąd. Zgodnie z dyrektywą nr 2000/13 oprócz wód naturalnych, wód mineralnych i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego nie można przypisywać jakiemukolwiek środkowi spożywczemu właściwości zapobiegawczych lub leczniczych, bądź też odwoływać się do takich właściwości.
Wartość oświadczenia
Nowe, obowiązujące od dnia 1 lipca 2007 r. rozporządzenie nr 1924/2006 wprowadza pojęcie „oświadczenia", które oznacza każdy komunikat (łącznie z przedstawieniem obrazowym, graficznym lub symbolicznym w jakiejkolwiek formie), który nie jest obowiązkowy a stwierdza lub sugeruje, że dana żywność ma szczególne właściwości. Oświadczenie powinno być naukowo udowodnione, łącznie z oceną wagi dowodów, tak by nie stanowiło zachęty lub przyzwolenia dla nadmiernego spożycia jakiejkolwiek żywności i nie dyskredytowało dobrych praktyk żywieniowych. Przeciętny konsument powinien oświadczenie rozumieć. W związku z tym musi mieć możliwość oceny ogólnej jakości żywieniowej produktów opatrzonych oświadczeniem żywieniowym i zdrowotnym, a zatem określenie wartości odżywczej takiego środka przez producenta powinno być obowiązkowe i wyczerpujące.
Deklaracje żywieniowe i zdrowotne
Są trzy rodzaje oświadczeń: żywieniowe, zdrowotne i medyczne.
Oświadczenie medyczne oznacza przypisanie danemu produktowi właściwości leczniczych, zatem brak jest jego definicji w omawianym rozporządzeniu. Oświadczenie medyczne wykracza poza obszar prawa żywnościowego[3]. Ważne jest zatem, aby przy formułowaniu pozostałych oświadczeń unikać terminów uznanych za medyczne. W przypadku oświadczeń słowa mają bardzo istotne znaczenie. Używanie konkretnego słowa musi być poparte dowodem naukowym.
Oświadczenia żywieniowe to stwierdzenia, które sugerują lub dają do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na: energię (wartość kaloryczną) lub substancje odżywcze. W załączniku do omawianego rozporządzenia nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych podano wykaz oświadczeń żywieniowych i warunków ich stosowania.
Zgodnie z rozporządzeniem oświadczenie zdrowotne będą dopuszczalne, ale tylko pod pewnymi warunkami, przede wszystkim w oparciu o listę sprawdzonych naukowo i oficjalnie zatwierdzonych deklaracji oraz w oparciu o indywidualne wnioski oceniane przez Komisję. Termin oświadczenie zdrowotne oznacza każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników a zdrowiem np. fitosterole obniżają poziom cholesterolu, kwas foliowy zmniejsza ryzyko powstania wad cewy nerwowej u dzieci. Oświadczenia zdrowotne podzielone zostały na 3 rodzaje: 1) dotyczące funkcji fizjologicznej (oparte na ogólnie akceptowalnej wiedzy) np. wapń sprzyja mocnym i zdrowym zębom, 2) dotyczące wzmocnienia pewnych funkcji fizjologicznych np. wapń może zwiększyć gęstość kości, 3) dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby np. owoce i warzywa mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwory. Jednak ogólne sformułowania użyte w oświadczeniach zdrowotnych zmniejszających ryzyko muszą być uzupełnione o dodatkowe informacje np. w przypadku osób, które powinny unikać pewnych produktów lub gdy istnieje ryzyko, że produkt będzie spożywany w nadmiarze. Choć z punktu widzenia zdrowego rozsądku zawsze powinna być brana pod uwagę zasada, iż wszystko co jest spożywane w nadmiarze może szkodzić. Ponadto, jeżeli dana choroba ma wiele czynników ryzyka np. choroba niedokrwienna serca, czy nowotwory to w oświadczeniu powinno być ujęte, iż eliminacja jednego z tych czynników, który jest podany w oświadczeniu nie zapobiega, co łączy się z tym, że nie przyniesie oczekiwanego dla konsumenta skutku. Takie uzupełnienie skutecznie niszczy pozytywne wrażenie, jakie konsument odnosi czytając oświadczenie dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby[4].
Przyszłość nowych regulacji
Dla konsumenta istotne jest, iż rozporządzenie nr 1924/2006 ujednolica zasady tworzenia, zatwierdzania i stosowania wszelkich oświadczeń zdrowotnych i żywieniowych, które są przedstawiane:
- na opakowaniach (etykietach) wyrobów spożywczych przeznaczonych dla konsumentów końcowych,
- w reklamie tych wyrobów,
- w innych formach komercyjnego przekazu informacji o tych produktach.
Przepisy rozporządzenia dotyczą wprowadzanej do obrotu żywności na terenie UE, włączając żywność przeznaczoną dla restauracji, szpitali, szkół, stołówek i podobnych instytucji żywienia zbiorowego.
W przyszłość, w związku z nowymi regulacjami, można spodziewać się wielu podobnych oświadczeń lub ostrzeżeń dotyczących ryzyka lub zostaną poczynione poważne badania kliniczne, które udowodnią działanie pewnych substancji. Produkty oraz substancje które pozytywnie przejdą te badania otrzymają 5 letni okres ochrony oraz podobnie jak w Prawie farmaceutycznym będzie wiązało się to z ochroną danych. Reszta produktów zginie w tłumie[5].
Dr nauk prawnych Iwona Wrześniewska-Wal
Adiunkt w Zakładzie Ekonomiki, Prawa i Zarządzania Szkoły Zdrowia Publicznego w Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie.
[1] rozporządzenie nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. Urz. L 404, 30 grudnia 2006, p. 0009 - 0025).
[2] dyrektywa nr 2000/13 w sprawie znakowania żywności i prezentacji produktów spożywczych.
[3] Tomasz Krawczyk, Konferencja „Regulacje prawne i rozwój rynku suplementów w Polsce i UE w 2007 r. czyli: Jak daleko do harmonizacji?", organizowana przez Krajową Radę Suplementów i Odżywek przy współudziale Polskiego Stowarzyszenia Prointegracyjnego - Europa, Jabłonna 13-14 września 2007 r.
[4] J. Grunwald: Regulation renowation, Nutraceuticals Word, styczeń - luty 2007 r.
[5] J. Grunwald: Regulation renowation, Nutraceuticals Word, styczeń - luty 2007 r.
