„Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne - aktualny stan na drodze ku ostatecznemu kształtowi regulacji" to temat kolejnej konferencji organizowanej 20 października b.r. przez Krajową Radę Suplementów i Odżywek.

Podczas spotkania omówione zostały najistotniejsze przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1924/2006 z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych. Wykaz oświadczeń żywieniowych został już ustalony i stanowi on załącznik do ww. rozporządzenia.

Oświadczenia żywieniowe, które nie są zawarte w załączniku i które były stosowane w państwie członkowskim przed dniem 1 stycznia 2005 r. zgodnie z dotyczącymi ich przepisami krajowymi, mogą być, stosowane do dnia 19 stycznia 2010 r., a odpowiedzialność za nie ponoszą podmioty działające na rynku spożywczym. Natomiast znak towarowy, marka lub nazwa marketingowa (istniejące przed 1 stycznia 2005 r.) pojawiające się na etykiecie, przy prezentacji lub w reklamie żywności, która może być odbierana jako oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne, mogą być stosowane bez poddania ich procedurze uzyskania zezwolenia przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu pod warunkiem, że towarzyszy im oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne na tej samej etykiecie, przy prezentacji lub w reklamie, które spełnia wymogi niniejszego rozporządzenia. Jeśli nie ma uzasadnienia do stosowania takiego oświadczenia znaki towarowe i marki korzystają z okresu przejściowego do 19 stycznia 2022 r., po czy również do nich będą miały zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 1924/2006. Nie ma okresu przejściowego na nazwę marketingową, choć na podstawie przepisów prawa żywnościowego trudno jest ją odróżnić od marki produktu - podkreśla Izabella Tańska, Doradca ds. Bezpieczeństwa Żywności z IGI Food Consulting.

Inaczej jest z oświadczeniami zdrowotnych, których wykaz jest obecnie przygotowany przez Komisję Europejską. Zgodnie z zawartą w art. 13 rozporządzenia nr 1924/2006 procedurą dotyczącą opracowania oświadczeń zdrowotnych innych niż dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci Państwa Członkowskie oraz Stowarzyszenia Producentów (m.in. Krajowa Rada Suplementów i Odżywek) dostarczyły do KE listy ww. oświadczeń. Następnie po zasięgnięciu opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) odnośnie ww. list, Komisja Europejska do 31 stycznia 2010 r. przygotuje wykaz oświadczeń. Już dziś wiemy, że termin ten, ze względu na dużą ilość zgłoszonych wniosków, znacznie się przesunie być może nawet na koniec 2010 r. - mówi Izabella Tańska, Doradca ds. Bezpieczeństwa Żywności z IGI Food Consulting. Zgłoszono aż 43 tysiące oświadczeń. Jednak do EFSA trafiło tylko 2 870 wniosków. Powody odrzucenia oświadczeń przez KE były różne: znaczna część oświadczeń powtarzała się, niektóre z nich w ogóle nie była oświadczeniami, były nieswoistymi korzyściami lub nie miały załączonych dowodów naukowych czy tez podanych warunków stosowania - na co zwróciła na to uwagę Emilia Kalińska z Departamentu Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia w GIS w referacie odczytanym podczas konferencji przez mec. Tomasza Krawczyka z UKIE. Jednak czy taka nawet wstępna weryfikacja wniosków należy do Komisji? Z punktu widzenia procedury rozporządzenia nr 1924/2006 na pewno nie. Może się nawet okazać, że podjęta w 2010 r. decyzja Komisji w sprawie wspólnotowego wykazu oświadczeń zdrowotnych z art. 13 ww. rozporządzenia okaże się nieważna - podkreśla mec. Tomasz Krawczyk z UKIE. Nie możemy również liczyć na przyjęcie przez głosowanie całej listy wspólnotowej, prawdopodobnie odbędzie się ono w częściach zaczynając od produktów najmniej kontrowersyjnych np. witaminy. Natomiast w odniesieniu do produktów wieloskładnikowych takich jak suplementy diety KE wskazuje na trudności w ocenie związane m.in. z synergizmem składników. Jeśli nie uda się rozwiązać tych problemów Komisja może nawet odstąpić od ujęcie tych produktów w wspólnotowym wykazie dozwolonych oświadczeń zdrowotnych.

Ponadto do dnia dzisiejszego, zgodnie z procedurą zawartą w rozporządzeniu 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, do EFSA wpłynęły 232 wnioski o wydanie opinii w sprawie oświadczeń zdrowotnych na podstawie art. 14 (zmniejszenie ryzyka choroby, rozwój i zdrowie dzieci) z czego aż 40% wniosków pochodziło z Francji - podaje Izabella Tańska, Doradca ds. Bezpieczeństwa Żywności z IGI Food Consulting. W tym przypadku zadaniem EFSA jest analiza zawartych we wnioskach dowodów naukowych i ocena czy wystarczająco uzasadniają one treść oświadczenia. W oświadczeniach zdrowotnych z art. 14 zasadą jest wymaganie badań na ludziach. Jest to istotna różnica z oceną oświadczeń zdrowotnych do których stosuje się wspomniany powyżej art. 13. Ocena z punktu widzenia art. 13 jest wyjątkiem od tej zasady, bo ocena opiera się na  ogólnie akceptowanych danych naukowych - podkreśla mec. Tomasz Krawczyk z UKIE.

Spośród 20 wydanych do tej pory opinii w sprawie wniosków dotyczących oświadczeń zmniejszenia ryzyka choroby, rozwój i zdrowie dzieci tylko 8 jest opublikowanych. Do wszystkich wniosków EFSA miała poważne zastrzeżenia, ale jedno z nich stwierdzające, iż „udowodniono, że sterole roślinne obniżają poziom cholesterolu we krwi. Obniżenie poziomu cholesterolu we krwi może zredukować ryzyko (wystąpienia) choroby wieńcowej" otrzymało pozytywną opinię EFSA, co nie oznacza jeszcze, że otrzyma pozytywną decyzję Komisji - mówi Izabella Tańska, Doradca ds. Bezpieczeństwa Żywności  z IGI Food Consulting. W pozostałych przypadkach zawarta została konkluzja, że dowody naukowe nie są wystarczające, aby móc określić związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy spożyciem danej żywości i efektem o jakim mówi oświadczenie.

Ostatnim punktem konferencji było omówione przez Barbarę Szkodę z Granicznej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej rozporządzenie z 18 lutego b.r. w sprawie współpracy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z organami celnymi w zakresie granicznych kontroli sanitarnych. Przepisy te dają podstawę do zatrzymania towaru. Są to sytuacje, gdy  podczas kontroli organ umieści adnotację, iż „towar nie spełnia wymagań prawa żywnościowego" lub jest to „towar niebezpieczny", czyli nie spełniający wymagań zdrowotnych. Ponadto w najbliższym czasie przy urzędach celnych powstaną wyspecjalizowane komórki dotyczące suplementów diety, które będą mogły poddawać suplementy własnym badaniom - informuje Barbara Szkoda z Granicznej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.

Dr nauk prawnych Iwona Wrześniewska-Wal, Adiunkt w Zakładzie Ekonomiki, Prawa i Zarządzania Szkoły Zdrowia Publicznego w Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie.